İslam düşünce tarihinin Peygamber zamanından itibaren başlayan gelişmesini, daha sonraları duraklayıp kendi içine kapanmasını, zaman zaman görülen bazı hamlelerini aksettiren birer ayna mesabesinde olan mezhep cereyanları, çıkışlarından itibaren takip edilerek kronolojik olarak belirtilecek olursa, mezhepler tarihiyle birlikte islam düşünce tarihinin ana hatları da ortaya konulmuş olur.
